Yếu tố quan trọng góp phần tạo nên chất lượng, hiệu quả các hoạt động của HĐND là vai trò tích cực của từng đại biểu HĐND - chủ thể thực hiện quyền giám sát và quyết định. Vậy, để thực thi tốt chức năng và quyền hạn được giao qua việc tham gia hoạt động giám sát của HĐND, từng đại biểu cần phải làm những gì? Sau đây là một số kỹ năng chủ yếu:
Thứ nhất, thu thập đầy đủ thông tin về nội dung giám sát
Đây là khâu quan trọng đầu tiên và hết sức cần thiết để nâng cao hiệu quả giám sát, có tính chất quyết định sự thành công của cuộc giám sát. Tuy nhiên, để thực hiện tốt điều này, đại biểu phải: Lắng nghe các thông tin từ phía cử tri và phân tích, đánh giá tính chính xác của những thông tin đó; Đối chiếu với các quy định pháp luật để xem xét vấn đề một cách toàn diện trước khi kết luận; Thường xuyên được tập huấn, bồi dưỡng những kỹ năng giúp cho việc thu thập và xử lý thông tin có hiệu quả; Từng đại biểu phải thường xuyên nghiên cứu, trau dồi kiến thức, nâng cao khả năng hiểu biết về pháp luật.
Thứ hai, xác định thứ tự ưu tiên trong giám sát
Do thời gian giám sát hạn chế, trong khi hoạt động của chính quyền rất rộng, nên không thể giám sát hết mọi việc và không hiệu quả. Vì vậy, xác định thứ tự ưu tiên và trọng tâm rất quan trọng, hạn chế dàn trải, bề nổi và dễ xa vào tình trạng thiếu tính xây dựng, khó hợp tác, không đạt mục đích chung. Do đó, phải biết chọn đúng việc, sử dụng các công cụ thích hợp theo chức năng, vai trò của mình; Phải tổ chức giám sát để phát huy tiếng nói đại diện, có ý nghĩa tác động tích cực tới hoạt động quyết định vấn đề quan trọng của HĐND.
Bên cạnh đó, cần lựa chọn vấn đề mà đa số cử tri và dư luận quan tâm (xác định ưu tiên, trọng tâm), những chính sách, chương trình, dự án ảnh hưởng đến quyền lợi của nhân dân (cải cách hành chính, hiệu quả cơ quan nhà nước, chất lượng giáo dục, y tế, thu hút đầu tư, bồi thường, tái định cư…). Song song đó, cũng cần đưa ra những yêu cầu cụ thể khi tiến hành giám sát.
Thứ ba, phát huy sức mạnh của tập thể
Hầu hết, đại biểu hoạt động kiêm nhiệm, nên nhiều hoạt động của HĐND đều do đại biểu chuyên trách thực hiện; vì vậy, việc giám sát của các đại biểu khác thường không chuyên sâu, việc phối hợp trong hoạt động hiệu quả còn thấp, kết quả giám sát sẽ không như mong muốn.
Do hoạt động giám sát của HĐND là một công cụ quyền lực mang tính chất tập thể, phải được tất cả đại biểu, nhất là thành viên của Thường trực và các Ban HĐND tích cực tham gia. Trách nhiệm giám sát rất quan trọng, không thể giao cho một vài “chuyên gia”, hoặc những người chỉ muốn giám sát bề nổi, mà cần phải huy động được nhiều đại biểu tham gia với tinh thần nhiệt tình, vì trách nhiệm với cử tri.
Thứ tư, cơ quan dân cử, đại biểu phải giữ vị thế khách quan, xác định rõ vai trò khi giám sát
Giám sát là hành vi của cơ quan dân cử - độc lập về vị thế, sử dụng quyền lực độc lập với cơ quan chấp hành. Để là “người giám sát” khách quan, cần có những tiêu chuẩn được thống nhất để đánh giá trong quá trình thảo luận, thông qua chủ trương, quyết sách.
Do thời gian thảo luận tại kỳ họp còn hạn chế, nhiều kỳ họp chỉ chú ý tới các số liệu hoặc đề xuất cụ thể mà chưa quan tâm nhiều đến mục đích, tính khả thi và tiêu chí thành công của chính sách. Tương tự là các cuộc làm việc, giám sát.
Cùng với đó, phân biệt rõ giám sát với kiểm tra để tránh can thiệp quá sâu vào các hoạt động hành chính của cơ quan chịu sự giám sát, hay tránh hời hợt, qua loa nhằm đảm bảo đạt được hiệu quả trong hoạt động giám sát.
Đoàn giám sát nghe giới thiệu và xem trình diễn về mô hình ứng dụng cơ giới hóa máy cấy trong sản xuất lúa (xã Gia Bình, huyện Trảng Bàng)
Thứ năm, cần chọn lựa kỹ nội dung, phương pháp, hình thức và thời điểm giám sát, giám sát trên tinh thần sẵn sàng hợp tác
Để đảm bảo hiệu quả không chỉ biết chọn đúng việc mà còn phải cân nhắc quyết định cả cách làm đúng, chi phí thời gian, tiền bạc và nhân lực hợp lý để đạt mục đích. Để làm được điều này phải đặt ra tiêu chuẩn để đánh giá hiệu quả ngay trong quá trình đề ra chính sách để làm cơ sở cho giám sát thi hành chính sách.
Giữa cơ quan dân cử với cơ quan hành chính có mối liên hệ mật thiết và phối hợp không nằm ngoài mục đích nâng cao hiệu quả hoạt động của chính quyền. Là người thực hiện chức năng giám sát, đại biểu phải chủ động tìm giải pháp tháo gỡ các vướng mắc trong thực hiện chính sách.
Những xung đột là điều tất yếu, nhất là đối với những vấn đề lớn hoặc ý tưởng mới. Vì vậy, trong vai trò giám sát người đại biểu phải dự liệu trước cách quản lý xung đột để giúp cơ quan chấp hành tự giải quyết.
Qua giám sát, khi phát hiện những bất hợp lý không nên lập tức chỉ trích cơ quan chấp hành mà cần tìm những giải pháp hữu ích để điều chỉnh hoặc giải quyết phù hợp với nguồn lực tài chính và nhân lực được bố trí cho chính sách đó.
Tất cả những yếu tố trên mới chỉ là điều kiện cần. Một yếu tố quan trọng khác không thể thiếu chính là kinh nghiệm phong phú, kỹ năng thành thạo, sự nhạy bén trong phát hiện và nắm bắt vấn đề, khả năng tư duy khoa học, rành mạch, có hệ thống của đại biểu khi tham gia giám sát. Thiếu phẩm chất này, hoạt động giám sát của đại biểu và của HĐND sẽ mới chỉ dừng ở mức độ qua loa, chiếu lệ.
Bên cạnh đó, để đánh giá tính hiệu quả của một chính sách phải dựa vào thực tế quá trình thực hiện. Giám sát việc thực hiện chương trình và chính sách là một quá trình nghiêm ngặt. Do đó, muốn đạt hiệu quả cao, cần có một hệ thống công cụ quản lý, theo dõi để giám sát công việc; xác định dữ liệu và thông tin, tiêu chí đánh giá cần thiết để giám sát tiến trình thực hiện chính sách hoặc chương trình; tập trung vào dữ liệu và tiêu chí cụ thể để đánh giá kết quả.
LAT