Sáng 16/6, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, chính thức đặt nền tảng pháp lý cho việc triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp trên phạm vi toàn quốc từ ngày 01/7/2025.

Bên hành lang Quốc hội, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Khải đã có cuộc trao đổi với Cổng Thông tin điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam về sự kiện quan trọng này.

Phóng viên: Thưa đại biểu, Quốc hội vừa thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013. Đại biểu đánh giá quyết định này sẽ tác động như thế nào đến quá trình tinh gọn bộ máy, hoàn thiện thể chế và thúc đẩy quản trị quốc gia trong bối cảnh hiện nay?

Đại biểu Trần Văn Khải: Trước hết, tôi cho rằng quyết định Quốc hội thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013 vào lúc này mang ý nghĩa rất quan trọng và kịp thời. Điều đó thể hiện sự đồng thuận và quyết tâm chính trị cao: hầu hết các đại biểu Quốc hội đều nhất trí về sự cần thiết phải sửa Hiến pháp lần này để thực hiện chủ trương sắp xếp, tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị. Trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng khoa học – công nghệ và hội nhập quốc tế sâu rộng, mô hình bộ máy 3 cấp hiện tại đã bộc lộ nhiều hạn chế, chồng chéo, kém hiệu quả so với yêu cầu mới. Việc sửa đổi Hiến pháp lúc này chính là nhằm tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho công cuộc tái cơ cấu bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu lực hơn, đáp ứng tốt hơn nhiệm vụ phát triển đất nước và phục vụ Nhân dân.

Bối cảnh hiện nay cũng đặt ra yêu cầu cấp bách phải hoàn thiện Hiến pháp để kịp thể chế hóa các chủ trương đổi mới lớn. Quốc hội tiến hành sửa Hiến pháp ngay trong năm 2025 với mục tiêu hoàn thành trước ngày 30/6/2025 để kịp sắp xếp lại tổ chức bộ máy hệ thống chính trị và chuẩn bị cho Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV sắp tới. Đây là bước đi thể hiện tầm nhìn chiến lược và quyết tâm mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước ta trong việc hoàn thiện thể chế, tạo động lực đổi mới cho giai đoạn phát triển tiếp theo.

Quan trọng hơn, việc sửa đổi Hiến pháp lần này cho thấy tinh thần dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung của đất nước. Nhân dân kỳ vọng bản Hiến pháp sửa đổi sẽ thổi một luồng sinh khí mới vào bộ máy nhà nước, giúp bộ máy vận hành thông suốt, hiệu quả hơn, qua đó mọi chủ trương, chính sách tiến bộ sớm đi vào cuộc sống, mang lại những chuyển biến tích cực cho xã hội. Tôi tin tưởng rằng quyết định lịch sử này sẽ là bệ phóng mạnh mẽ, tạo nền tảng chính trị – pháp lý vững chắc để đất nước ta phát triển nhanh và bền vững trong thời gian tới.

Phóng viên: Trong quá trình sửa đổi Hiến pháp lần này, đại biểu đặc biệt quan tâm tới những nội dung nào và đánh giá tác động của chúng ra sao đối với việc đổi mới tổ chức bộ máy nhà nước và hoàn thiện hệ thống chính trị?

Đại biểu Trần Văn Khải: Lần sửa đổi Hiến pháp năm 2013 này tập trung vào những nội dung rất cốt lõi, trong đó cá nhân tôi đặc biệt quan tâm hai nhóm vấn đề chính. 

Thứ nhất, là cải cách tổ chức đơn vị hành chính và bộ máy chính quyền địa phương. Hiến pháp sửa đổi sẽ không còn quy định cứng cơ cấu đơn vị hành chính 3 cấp (tỉnh, huyện, xã) như trước, mà trao quyền cho Quốc hội quyết định linh hoạt các đơn vị hành chính dưới cấp tỉnh. Điều này mở đường cho mô hình chính quyền địa phương hai cấp (cấp tỉnh và cấp cơ sở), tức là bỏ cấp chính quyền trung gian (cấp huyện) nhằm tinh giản bộ máy. Thực tiễn cho thấy bộ máy 3 cấp hiện nay đã bộc lộ nhiều bất cập: cấp trung gian không chỉ làm chậm việc truyền đạt và thực thi quyết sách, mà còn gây lãng phí nguồn lực. Khi bỏ cấp huyện, chính quyền cấp tỉnh có thể chỉ đạo thông suốt xuống tận cấp xã, vừa rút ngắn được khâu trung gian, vừa phù hợp với xu thế quản trị hiện đại dựa trên công nghệ. Tôi kỳ vọng việc hiến định mô hình chính quyền hai cấp sẽ giúp bộ máy địa phương vận hành hiệu quả, tinh gọn hơn, đồng thời vẫn bảo đảm phục vụ Nhân dân tốt hơn. 

Thứ hai, tôi rất chú ý việc Hiến pháp lần này xác định rõ hơn vai trò, vị trí của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội. Hiến pháp sửa đổi đã khẳng định Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là một bộ phận của hệ thống chính trị do Đảng lãnh đạo, và là cơ sở chính trị của chính quyền Nhân dân. Mặt trận có nhiệm vụ tập hợp sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Nhân dân; thực hiện giám sát, phản biện xã hội và góp phần tăng cường đồng thuận xã hội. Những bổ sung này nhấn mạnh vai trò cầu nối của Mặt trận giữa Nhân dân với Đảng, Nhà nước, qua đó phát huy quyền làm chủ của Nhân dân. Bên cạnh đó, Hiến pháp cũng nêu khái quát về vai trò của các tổ chức chính trị – xã hội khác; chẳng hạn đã sửa đổi Điều 10 để khẳng định Công đoàn Việt Nam là tổ chức chính trị – xã hội của giai cấp công nhân và người lao động, đại diện cho người lao động trên phạm vi quốc gia cũng như trên trường quốc tế. 

Đáng chú ý, cơ chế tham gia xây dựng pháp luật của các tổ chức đoàn thể cũng được điều chỉnh theo hướng tinh gọn, hiệu quả hơn. Trước đây, Hiến pháp 2013 cho phép một số tổ chức chính trị – xã hội ở trung ương được quyền đề xuất dự án luật, pháp lệnh; nay quyền này được tập trung về một đầu mối là Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Theo đó, Mặt trận sẽ tiếp nhận các kiến nghị từ các tổ chức thành viên và thực hiện quyền trình dự án luật theo quy định của Hiến pháp. Việc thống nhất đầu mối như vậy vừa bảo đảm phát huy dân chủ, phản ánh tiếng nói đa dạng của Nhân dân, vừa tránh trùng lặp, nâng cao hiệu quả trong quy trình lập pháp. Có thể nói, những nội dung sửa đổi nói trên thể hiện rõ quyết tâm xây dựng bộ máy nhà nước vừa tinh gọn, vừa vững mạnh, đồng thời đề cao hơn nữa vai trò làm chủ của Nhân dân trong hệ thống chính trị.

Phóng viên: Thưa đại biểu, để Hiến pháp sửa đổi thực sự đi vào cuộc sống, cần tập trung triển khai những nhiệm vụ trọng tâm nào trong thời gian tới?

Đại biểu Trần Văn Khải: Để Hiến pháp sửa đổi phát huy hiệu lực trong thực tiễn, theo tôi cần tập trung triển khai đồng bộ một số nhiệm vụ trọng tâm sau:

Thứ nhất, khẩn trương hoàn thiện hệ thống pháp luật phù hợp với Hiến pháp mới. Cần sớm sửa đổi, ban hành các luật liên quan như Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (sửa đổi), các luật về tổ chức Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân ... để đồng bộ với Hiến pháp mới. Khung pháp lý được hoàn thiện kịp thời sẽ tạo nền tảng vững chắc cho việc thi hành Hiến pháp hiệu quả.

Thứ hai, tiến hành sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy chính quyền các cấp và các đơn vị hành chính theo quy định mới. Bảo đảm từ ngày 01/7/2025 chấm dứt hoạt động của chính quyền cấp huyện, đồng thời bộ máy địa phương vận hành thông suốt, không gián đoạn trong quá trình chuyển tiếp.

Chính phủ cần sớm ban hành các văn bản quy định, hướng dẫn phân định lại nhiệm vụ, quyền hạn của từng cấp chính quyền khi không còn cấp huyện. Cần thực hiện việc sáp nhập, điều chỉnh địa giới các đơn vị hành chính hợp lý và bố trí, đào tạo hoặc giải quyết chế độ đối với cán bộ, công chức dôi dư, bảo đảm bộ máy mới hoạt động ổn định.

Thứ ba, bảo đảm các điều kiện về nguồn lực và nâng cao năng lực thực thi Hiến pháp. Cần đầu tư cho hạ tầng và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong quản lý nhà nước, giúp mô hình chính quyền hai cấp vận hành hiệu quả. Chú trọng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, đặc biệt ở cấp cơ sở, để đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ trong bối cảnh mới. Phân cấp, ủy quyền hợp lý nhằm giảm tải cho cấp trên và phát huy sự chủ động của chính quyền cơ sở.

Thứ tư, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến Hiến pháp và giám sát việc thực hiện. Cần thông tin rộng rãi về nội dung các sửa đổi Hiến pháp đến cán bộ và Nhân dân, giúp Nhân dân hiểu và chấp hành nghiêm chỉnh. Quá trình triển khai phải được giám sát chặt chẽ bởi Quốc hội, Hội đồng nhân dân và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cùng các đoàn thể, kịp thời phát hiện, chấn chỉnh những vướng mắc nảy sinh. Cần chủ động định hướng dư luận, kiên quyết đấu tranh với các luận điệu sai trái, xuyên tạc, không để các thế lực lợi dụng gây nhiễu loạn dư luận. Sự vào cuộc của hệ thống chính trị và sự đồng lòng của Nhân dân là yếu tố quyết định để Hiến pháp mới thực sự đi vào cuộc sống./.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn đại biểu!./.

Minh Thư (thực hiện)

Nguồn dangcongsan.vn